Зөлфәт ХӘЙРУЛЛИН,

Арча районының Социалистик Хезмәт Герое С.З.Габдрахманова исемендәге Яңа Кенәр урта мәктәбенең югары квалификация категорияле физкультура укытучысы

Үземнең 25 еллык тренерлык стажыннан чыгып шуны әйтә алам, волейбол уены техник яктан бик катлаулы, чөнки туп белән элемтә кыска вакыт эчендә бара. Спортның башка уен төрләрендә туп тотарга, аякларын тотарга була икән, монда бу юк. Хәлне тиз арада бәяләргә һәм рефлектор эшчәнлеге дәрәҗәсендә дөрес карар кабул итәргә кирәк. Волейбол реакцияне, фикерләүне, тизлекне, көчне, чыдамлыкны үстерә.

Волейбол баланың сәламәтлегенә генә уңай йогынты ясап кына калмый, ә аны тагын да аралашучан һәм үз-үзенә ышанычлы итә. Әмма кыенлыгы шунда: уйнаган чакта имгәнү куркынычы бар.

Волейбол – мавыктыргыч уен формасы, көндәшләр белән бәрелешүләр булмау һәм бөтен организмга файдасы булуы аны бала өчен идеаль спорт төре итә.

Волейбол «соңгы» спорт төрләренә карый: малайлар һәм кызлар, кагыйдә буларак, төркемнәргә 8 – 10 яшьтән бара. Теләсә кайсы физик формада уйный башларга мөмкин булса да, бу яшькә кадәр балага башлангыч әзерлек тәэмин итү мәслихәт. Моннан тыш, өлкән яшьтәге балалар өчен волейболга юл ябылмаган: 13 һәм 15 яшьтә дә башларга мөмкин. Әгәр баланың башлангыч мәгълүматлары яхшы, башлангыч физик әзерлек һәм таланты бар икән, хәтта урта мәктәптә волейбол белән шөгыльләнә башлап та, профессиональ уенчы булырга мөмкин.

Волейбол тренеры булу – кызыклы һәм кирәкле шөгыль, бигрәк тә сез үзегез спорт белән шөгыльләнсәгез һәм чын-чынлап әлеге уен белән мавыксагыз. Волейбол буенча төрле дәрәҗәдәге тренерлар: профессиональ, пляж волейболы буенча тренер яки спорт залында уйнаучы һәвәскәрләр командасы тренеры. Әмма теләсә кайсы очракта волейболчылар уен кагыйдәләрен генә белеп калмыйча, тупны кабул итү һәм бирү күнекмәләрен дә үзләштерергә, уен мәйданчыгында кирәкле тизлекне һәм сыгылмалыкны эшләргә тиеш. Волейбол буенча тренер уенчылар белән уртак тел таба, уен нигезләрен өйрәтә һәм команданы ярышларда һәм уеннарда җиңүләргә китерә белергә тиеш.

Тренер тәрбияләнүчеләргә волейболның физик һәм психик яктан авыр эш булмаганлыгын, ә ләззәт алырга кирәк дигән фикерне җиткерергә тиеш. Ул үз уенчылары алдында артык катлаулы бурычлар куярга тиеш түгел. Киресенчә, тренировкаларда тырышып эшләгән очракта, барлык максатларга да җиңел ирешелергә булганлыкны аңлатырга тиеш. Ул үтәлгәндә, тренер мактау һәм хуплау сүзләрен кызганмаска, хәтта иң кечкенә җиңү шатлыгын да һәр уенчы белән бүлешергә тиеш. Әлбәттә, тренер үз шәкертләре адресына тәнкыйть сүзләре дә әйтмичә булдыра алмый. Әмма уенчыларның барлык гамәлләрен тәнкыйтьләргә ярамый. Тренер тәнкыйте уенчыларның үзләренә һәм үз мөмкинлекләренә ышануын өзәргә тиеш түгел. Тренерның: «Тырышсаң, син моны булдыра аласың! Бирешмә! Тагын бер кат тырыш!» дигән сүзләре теләсә кайсы уенчыга, бигрәк тә яшь уенчыга этәргеч, көч бирә. Бигрәк тә яшь волейболчыларның барысы да үз алларына максат куярга тиеш. Тренерга шуны истә тотарга кирәк: ниндидер көчле теләк кешенең яшерен сәләтен ача һәм могҗизалар тудыра ала. Тренер уенчыларның рух күтәренкелеген һәм мотивациясен үстерүгә һәрьяклап ярдәм итәргә һәм үз карамагындагыларга үз хыялларын тормышка ашыру юлында кыенлыкларны җиңәргә ярдәм итәргә тиеш. Яшь уенчыларның хыяллары чынга ашсын өчен, аңа тәрбияләнүчеләрне иң югары дәрәҗәдәге волейболчыларның уенын карау өчен һәр мөмкинлектән файдаланырга өндәргә кирәк. Профессионаллар уенын күзәтү яшь уенчыларның мотивациясен арттыра.  . Яшь волейболчыларның күнекмәләрен яхшыртуга стандарт якын килү осталарның уенына үрнәк булып тора. Җитезлекне һәм тизлекне үстерүгә, шулай ук туп белән индивидуаль техникасын үстерүгә зур игътибар бирергә, үнегүләрне үткәрүгә традицион алымнарны хөрмәт итәргә кирәк. Әмма һәр тренерга да үзенең оригиналь методикасын булдыру мөһим, алар уникаль һәм нинди дә булса тәҗрибәгә нигезләнгән булырга тиеш. Бу – тренерның компетентлыгын һәм профессионализмын дәлилләүче булып тора. Мондый тренерны уенчылар хөрмәт итәчәк һәм аңа ышаначак. Тренер ул –  волейбол буенча инструктор гына түгел, кайгыртучан ата-ана яки яхшы дус ролендә чыгыш ясый ала. Яшь волейболчы тренерның теләсә кайчан төпле киңәшен бирә алуын белергә тиеш.

Тренер өчен максат – волейбол уены ярдәмендә җәмгыятьнең лаеклы әгъзаларын тәрбияләргә омтылу.