(Мәктәпкәчә яшьтәге балаларны татар халык авыз иҗаты белән таныштыруга багышланган проект)

Энҗе ВӘЛИЕВА,

Казандагы 146 нчы балалар бакчасының I квалификация категорияле татар теле тәрбиячесе

Быелгы уку елында балалар бакчабызда татар халкының фольклоры белән сабыйларны якыннанрак таныштырырга уйладык. Һәр бала үз туган ягының мәдәнияте, сәнгате, гореф-гадәтләре белән таныш булырга тиеш дигән фикерне хуплыйбыз. Шул максаттан чыгып, Сүз эчендә хикмәт бар”диеп аталган проект эшләргә булдык.

Балаларга ана телен өйрәтүдә төп бурычларның берсе – халкыбызның әдәби байлыгына, фольклор мирасына, аның гореф-гадәтләренә таяну. Үз телен яратучы, милләтен хөрмәтләүче кешене тәрбияләүне халык педагогикасына таянып эш итү зарур. Җор теле халкыбыз иҗат иткән табышмаклар, санамышлар, такмаклар, әкиятләр, бәетләр, моңлы бишек җырлары – тел өйрәнүдә иң бай чыганак. Фольклор танып белү һәм тәрбия эшчәнлегендә  баланы шәхес итеп формалаштыруда әһәмиятле роль уйный. Халык авыз иҗаты баланың фикер йөртү сәләтен үстерә, сөйләм телен камилләштерә, туган телен өйрәнү теләген үстерә.

Татар халкының мең елларга сузылган тормыш тәҗрибәсе, уйлары, гадәтләре, кешене шәхси итүче сыйфатлары, аның телендә образлы сөйләмнәрендә, мәкаль-әйтемнәрендә, җыр һәм әкиятләрендә чагылыш тапкан.

Хәзерге вакытта җәмгыятнең үсешендә милләтләр  арасында толерантлык тәрбияләүне мәктәпкәчә яшьтән үк башлап җибәрү бигрәк тә актуаль булып тора. Шуның өчендә үзеңнең халкыңның һәм милләтеңнең халык авыз иҗатын, йолаларын, үткәнен, бүгенгесен белмичә торып, башка милләтләрнең рухи байлыгын аңлап булмыйдыр мөгаен. Халык сәнгате, традицияләре белән якыннан танышу, бәйрәмнәрендә катнашу, балаларны рухи яктан баета, үзенең халкы өчен горулану хисләре тәрбияли һәм аның тарихына, мәдәниятенә кызыксыну уята. Баланы мили көнкүрешкә, сөйләмгә ,җырларга өйрәтү, халык йолаларын, югалтмыйча саклау, кече Ватаныбызга карата мәхәббәт хисләре тәрбияләүдә төп этәргеч көч булып тора. Татар халкының әби-бабайлардан калган гореф-гадәтләренең онытылуы, балаларның халкыбызның авыз иҗатын белмәве аянычлы хәл. Элек-электән үк татар гаиләсендә булган милли киемнәргә, гореф-гадәтләргә,халык авыз иҗаты энҗеләренә карата балаларда кызыксыну, ихтирам, хөрмәт уятуга лаек булган матур традиция саклансын иде. Балаларны халкыбызның күңел бизәкләре белән яккыннан таныштыру, нәфис бизәлешенә соклану, эстетик зәвык аша әхлак тәрбиясебирү – бүгенге көндә актуаль булып кала.
Проектның максаты:

– балаларны һәм әти-әниләрне татар халкының авыз иҗаты белән таныштыру;

– балаларга үз халкыңның милли һәм рухи байлыкларын өйрәтү;

– киләчәктә татарларның йола-бәйрәмнәрен, җырларын, гореф-гадәтләрен торгызуга күпмедер нигез, таяныч булырлык белемнәр аша тотырыклы шәхес тәрбияләү;

– татар фольклорының традицияләрен саклау.

Проектның бурычлары:

– татар халкының культурасы һәм тарихы турында белемнәрен формалаштыру;

– фольклор аша әдәби телнең матурлыгын аңларга өйрәтү;

– халык авыз иҗатына, йолаларына  кызыксыну тәрбияләү;

– гаилә тәрбиясе һәм милли мохит булдыру;

– балаларда милләтебез белән горурлану хисе тәрбияләу;

– халыкның гореф-гадәтләре, йола бәйрәмнәре, халык уеннары белән таныштыру;

– татар халкының гореф-гадәтләрен тормышта куллану;

– эстетик зәвык тәрбияләү;

– сөйләм телен үстерү, коммуникатив дәрәҗәсен күтәрү, социальләштерү.

Принциплары: системалалаштыру, кабатлану, халыкчанлык, белем бирү эшендә башка өлкәләр белән тыгыз бәйләнеш, шәхси якын килү.

Проектта катнашучылар: зурлар һәм мәктәпкә әзерлек төркеме балалары, әти-әниләр, тәрбиячеләр һәм татар теле тәрбиячесе.

Проектның тибы: иҗади танып белү проеты.

Проект төре: дәвамлы (7 ай дәвамында).

Проектны тормышка ашыруда төп формалар:

балалар өчен: эшчәнлек, әңгәмәләр, матур әдәбият әсәрләре уку, бәйрәм иртәләре һәм күңел ачулар, уен эшчәнлеге, театральләштерү эшчәнлеге, продуктив эшчәнлек, режим вакытлары.

ата-аналар өчен: анкеталәштерү, шәхси әңгәмәләр, консультацияләр, уртак бәйрәмнәр, экскурсияләр, күргәзмәләр, театраль кичәләр

Көтелгән нәтиҗәләр:

Балаларга татар халкының мәдәнияте һәм йолаларын өйрәнү зур тәрбияви этәреш бирә. Проектны тормышка ашыру нәтиҗәсендә балаларда түбәндәге хисләр формалаша:

– әхлакый-патриотик хисләр;

– милли үзаң нигезе;

– халык мәдәнияте буенча булган белемне иҗади куллана белү;

– балаларда фикерләү активлыгын, иҗадис әләтләрен, үзара аралашу күнекмәләрен үстерү;

– балаларның мөстәкыйль музыкаль, театральләштерү, сүрәтләү һәм иҗади эшчәнлекләрен үстерү;

– ата-аналар һәм балалар бакчасы белән бердәм эшчәнлекне ныгыту.

Үз телендә һәр бала да матур сөйләшә, йола-бәйрәмнәрен танып-белә, халык авыз иҗатын уеннарда, аралашуда мәстәкыйль куллана белә.

Проектның социаль яктан мөхимлеге:

Һәр халыкның үзенә генә хас миллилеге була, шуларны аңлап, киләсе буынга хәзинә итеп тапшыру бүгенге көннең төп бурычы. Үсеп килүче буынны нәкъ менә фольклор аша тормыш кыйммәтләрен танып белергә өйрәтү бик мөһим.Ул гаиләгә, хезмәткә, Ватанга, әйләнә-тирәгә карата хөрмәт хисләрен һәм әхлакый сыйфатларны югалтмау белән бәйле. Халык авыз иҗатын саклап һәм буыннан-буынга тапшырып кына туган телнең кыйммәтен саклап калып була.Татар халык авыз иҗаты өлкәннәр һәм балалар тормышына үзенең күпкырлылыгы белән кереп,үзенә лаеклы урынны алса, алга куйган максатларыбыз һичшиксез тормышка ашар диеп уйлыйбыз.

Проектны тормышка ашыру этаплары:

1 нче кушымта. Проектның перспектив планы