Жанна ИСАНАЕВА,

учитель родного (марийского) языка и литературы  Кучуковской средней школы Агрызского района

Цель: тунемше_влакым марий пайрем дене палдараш.

Модшо-влак: мужедше кокай – Аливия Ижболдина, Озакува – Катя Ишманова, Озакугыза – Ижболдин А.Д., Авай – Вика Ткаченко, Озакува ӱдыр – Диалетта Ипоева, Уна ӱдыр – Элина Ижболдина, Васли кугыза – Данил Асылбаев, Васли кува – К.Изибаева.

Шорыкйол 1 – А.Ишманов, Шорыкйол 2 – Алёша Михайлов, Шорыкйол 3 – Виктор Якаров.

Мужедше кокай. Ӱдырем йӱштӧ теле кӱчык кодеш теният кумытанет лектеш.

Уна йоча. Ой, теният кумытан лектеш мо?

Озаватын ӱдыржӧ. Кокай мыламат марла мужед пуэт?

Мужедше кокай. Озавате ӱдырлан мужедде огеш лий. О, пешак сай корно коеш. Тений тый нылыт, визытлан тунем пытарет да олашке тунемаш кает.

Озаватын ӱдыржӧ. О-о. мыйын нерген чынакак мо? Авай, авай мый сай тунем пытарем да олашке тунемаш каем.

Озавате. О, ӱдырем тый олаш каяш погынышыч. Ачаже, ачаже, чесым чоклен нал. Айста , ӱдырем -шамыч, тышан шогалза.

Авай, лишкырак лий, эргыч воктек.

Озакугызан аваже. Лишкырак лиям, эргым воктек шогалам.

Озакугыза. Сурт юмо, Сурт суксо, Вуйӱмбал пӱрышӧ, Микол юмо, Кугу юмо, Пайрем юмо, Рошто юмо. Тыгак тичмаш дене илаш йӧным ыште, тазалыкым пу, тичмашыжым высмылте, шеҥгелжым высмылте, йӱын-кочкаш кинде перкем пуэн шого, а саска сорта шуктен виктаре мыйын йодмемым. Идалык пайрем кугу юмылан пурлза.

Озакува. Шорчолет толмо деч ончыч пурлза. Ой, шорчолет толеш ала-мо.

Шорыкйол 1. Шорыкйол, шорыкйол, шорыкйол.

Чылан. Ик пача, кок пача, кум пача.

Озакува. Кушечын толын улыда? Кушко корным кучеда?

Васли кугыза (шорыкйол). О, ме пеш тора гыч толын улына, Юлын вес могыржо гыч. Корнына пеш кужу, ноялте, теве тендан деке унала пурышна.

Озакугыза. Пеш сай. Тау пурышда пагален. Мемнан пӧртнам ойырымыланда.

Васли кугыза. Ну.Оза кугызаже, ончыкто, кеҥеж мучко мыняр кандырам пидынат, мыняр кемым тӧрлатышыч?

Озакугыза. Васли кугыза, теве пеш толашенам: кеҥеж мучко теве тынар кандырам пидынам, кемым тӧрлатылынам, рожын кем денат коштмаш уке. Теве тылат Ик пар чапле кемым пуэм, келша чай, шарнен илашет.

Васли кугыза. О. пӧлекланет пеш кугу тау, пеш тыршенат. Шорчыл кува тыланет тазалыкым пуэн шогыжо.

Васли кува (шорыкйол). Озакува, а тый мом ыштылынат?

Озакува. Васли кокай, мый яра кийымашак уке. Теве ныл кӱнчыла межым шӱдыренам. Пиж-носким пидынам. Кылмен она кошт. Ик паржым тылат пӧлеклем. Йолет ынже кылме.

Васли кува. Пеш сай. Тау. Озаватыже пеш мастарыс.

Озавате ӱдыр. Васли кугызай, мыят яра шинчен омыл. Теве тувырым ургышым да шкеак тӱрлышым. Ончылаксашыжымат тыгак чевер тӱр дене тӱрлен чийышым.

Васли кугыза. О, пеш молодец улат. Арам уремыште пийым поктен коштын отыл.

Озакугыза. Йӧра Васли кугыза , шогыза. Уна-шамыч, теве ӱстел тӧрышкӧ толза. Мӱндыр корно гыч толын улыда. Аваже, уна-шамычым ончо.

Уна муро

1. Арня водын пурам шолтышна,

Кечыгутшо чеснам ыштышна.

Пуражат шоҥешталте, чеснат тамле лие.

Меат пурмыланда куанышна.

2. Ӱстембал чеснам пурлын ончыза

Шопо пуражымат йӱын ончыза

Мемнан ыштыш-кучышнам ончалын,

Васли кува-кугыза аклыза.

Васли кугыза. Пеш тамле мелнада. Пуражат шуын, шоҥешталтеш веле.

Васли кува. Пеш тамле-тамле. А озакугызаже мыскара мурым муралта але?

Озакугыза. Муралтем веле. Ожныжым пеш кертам ыле да.

Такмак –влак

1. Олмамат кочмем ок шу

Чайымат йӱмемат ок шу.

Олма гае игем-влак ден

Веселитлымемак шукта

2. Муралталашат кӱлеш да,

Кушталталашат кӱлеш.

Пашам ыштен веле огыл,

Веселитлашат кӱлеш.

Озакува. Сита ынде. Пашаже тыйын мурымет дене гына огыл. Уна-шамычымат кушташ ӱжына. Куштыза веле пырля-пырля.

1. Рӱжге-рӱжге мурена.

Рӱжге-рӱжге куштена.

Рӱжге мурен, рӱжге куштен,

Веселитлен илена.

2. Йыраҥ ӱмбал саска гае

Шочын-кушкын улына.

Шочмо-кушмо элыштына

Модын-воштыл илена.

Озакува. Кайымыда деч ончыч але сугыньым ойледа ыле? Могай илыш мемнам ончыкыжым вуча?

Озакугыза. Умбакыже шурнына шочеш уке? Киндына лиеш але уке?

Озакугыза ӱдыржӧ. Игече марий кундемыште могай лиеш? Вольык шуко лиеш?

Уна йоча. Мыйже ончыкыжым моштен тунемаш тӱҥалам?

Васли кугыза. Илыш пеш сай лиеш. Киндат ума, клат тич лиеш. Йӱржат коден огеш кай. Икманаш, чыла сай лиеш.

Озакугыза. Сугынетлан пеш кугу тау.

Васли кугыза. Ну, тугеже тарванена веле ынде.

Озакува. Ачаже уна-шамычым ужатен лук.

Уна ужатыме муро. Ончем ыле, ончем ыле Родо гай ончем ыле. Чевер чон ден чесна дене Сай родем ончем ыле.

Шорыкйол 2. О. тыйже мо кодыч?

Шорыкйол 1. Каем -каем ынде.

Озакугыза. Уна-шамычым ужатен колтышым.

Озакува. Поро сугыньым ойлышт. Тау, тау,ласканак шӱлалтышым.