.

Туган ил ул – алтын арышлар,

Туган ил ул – зифа камышлар,

Туган ил ул – иркен болыннар,

Болыннарда нәни колыннар.

Туган ил ул – зәңгәр диңгезләр,

Туган туфрак, үскән нигезләр.

Туган ил ул була бер генә, –

Туган илнең кадерен бел генә!

– Бу шигырьдә сүз нәрсә турында бара?

диалогта катнашу

ШУУГ: үзмаксат кую

ТУУГ: логик фикерләү

– Сәяхәтебезне табигый зоналардан башлыйбыз. Сезгә карточкалар бирелә. Андагы мәгълүматны укырга, нинди зона турында сүз барганын белергә, бу зона язылган карточканы тактага эләргә һәм кыскача сөйләргә кирәк булачак. (Төркемнәргә карточкалар өләшенә.)

а) Бу зонада табигать бик кырыс. Поляр төн хөкем сөрә. Поляр балкышны күрергә мөмкин. (Боз зонасы)

ә) Кояш сүлпән җылыта. Җәй җылырак, ләкин кыш озын һәм салкын. Көчле җилләр исә. Сазлыклар һәм күлләр күп, туфрак салкын һәм дымлы. (Тундра)

б) Кола ярымутравыннан алып Тын океан ярларына кадәр булган мәйданнарны били. Төрле агачлар, куаклар, мүкләр үсә. (Урманнар зонасы)

в) Явым-төшем аз, дымлылык җитми. Кышлар карлы түгел.Тузан өермәләре, кызу җилләр – гадәти күренеш. Дүрт ел фасылы да була. (Далалар зонасы)

г) Җәй эссе һәм коры. Җәй буена бер тамчы яңгыр да төшмәгән еллар була. Җир өсте +70º С ка кадәр кыза. Саксаул, дөя чәнечкесе үсә. (Чүлләр зонасы)

д) Сочи, Анапа, Туапсе шәһәрләре урнашкан җир. Агач, куаклар гөрләп үсә. Дендрарий паркы бар. (Субтропик зона)

– Укучылар, без яшәгән төбәк кайсы зонага керә?

– Дөрес, урманнар зонасы. Ләкин балалар, күпләп кисү аркасында хәзер урманнар үскән мәйданнар кимегән. Шуңа да урман-дала зонасы дип атасак, дөресрәк булыр. Ә шулай да урманнар безгә якын. Искә төшерик әле, урманда үсемлекләр ничек үсә?

Парларда эш

Карточкаларны алалар, укыйлар, җавап бирергә әзерләнәләр

Һәр пардан бер укучы чыгып, тиешле зона турында сөйли

Җаваплар тыңлана

– Катнаш урман зонасы

– Яруслап үсә. 1 нче ярус – өске ярус –агачлар, 2 нче ярус –куаклар, 3 нче ярус –үләнчел үсемлекләр, 4 нче ярус – мүкләр

– Язылган үсемлекләрне укыйсыз. Алар кайсы яруста үсәләр? Дөрес итеп басасыз

(Нәтиҗә ясала.)

– Әйе, урманны дару үләннәреннән башка күз алдына китерә дә алмыйбыз. Әйдәгез, алар турында да сөйләшеп алыйк. Танырсызмы икән?

а) Исемем сәер булса да,

Мине бик хөрмәтлиләр.

Киселсә дә, канаса да,

Иң әйбәт дару диләр. (Бака яфрагы)

ә) Яратам мин таң нурын,

Дару – минем тамырым.

Шикәре дә җитәрлек,

Чәй ясасаң кыздырып,

Тәме исең китәрлек. (Тузганак)

б) Бу – була мәтрүшкә,

Ата шәмәхә чәчкә.

Җанга-тәнгә сихәт биреп,

Хуш исләрен тарата. (Зәңгәр мәтрүшкә)

в) Июнь-августта чәчәк ата, август-сентябрьдә җыялар. Дару итеп үләнен файдаланалар. Аның препаратлары тынычландыра, ашкайнату секрециясен көчәйтә. Йокысызлыктан, аппетитны ачу өчен, гастриттан файдаланалар. (Сары мәтрүшкә)

г) Дару итеп яфраклары һәм чәчәк кәрзиннәре кулланыла. Яфраклар төнәтмәсен һәм кайнатмасын үпкә авыруларыннан файдаланалар. (Үги ана яфрагы)

д) Майдан алып көзгә кадәр чәчәк ата, күпләп чәчәк атуы – июньдә, күпләп җимеш бирү вакыты – июль-августта. Чәчәге тамак, эч авыруларын һәм яраларны дәвалаганда ярдәм итә, баш авыртуын баса. (Ромашка)

е) Июньнән башлап көзгә кадәр чәчәк ата, орлыгы июльдә өлгерә. Медицинада дару үсемлеге итеп XVII гасырдан ук яфрагын файдаланалар. Аның  яфрагы кан агуны туктату өчен, анемиядән, ашказаны-эчәк авырулары булганда кулланыла. (Кычыткан)

– Әйе,тагын бар әле безнең дару үләннәре.Ниндиләрен беләсез?

2.Урман безгә нәрсә бирә? Нинди әһәмияте бар?

– Ә урманның нинди файдасы һәм проблемалары бар?

Слайдтан укыйлар, кипкән үләннәр арасыннан танып алып күрсәтәләр, щлеге үлән турында сөйлиләр

– Юкә чәчәге, миләш, гөлҗимеш, гөлбадран, кура җиләге, бөтнек, иван-чай һ. б.

– Саф һава чыганагы, даруханә, үзагач, җиләк-җимеш, ял итү урыны, җылылык, чиста су, төзелеш өчен кирәк

– Законсыз ау, агачларны күпләп кисү, чүплеккә әйләндерү, янгыннар

РУУГ: кагыйдәне истә тотып, гамәлләр кылу

КУУГ: халык авыз иҗатын өйрәнү

Урманнар зонасына плакат ясау

Плакатларга үзбәя

Алкышлар белән күрсәтелә

ШУУГ: үз мөмкинлекләреңне

белү-белмәү чикләрен чамалау

РУУГ: эшләнгән эшнең нәтиҗәсен билгеләү