(Методик эшкәртмә)

Алсу ГАЛИЕВА,

Казандагы 358 нче балалар бакчасы

татар теле тәрбиячесе

Проектның актуальлеге

Баланы әхлакый-патриотик тәрбияләү нигезендә аның әхлакый хисен үстерү ята.

«Кече Ватан»ның тарихи үткәне, мәдәнияте һәм традицияләре белән танышу юлы белән баланың патриотик хисләренең шәхси тәҗрибәсен формалаштыра, тамырларына, тарихына, мәдәниятенә, көнкүрешенә кызыксыну уята, без үз халкыбыз мирасын саклыйбыз.

Проблема: соңгы вакытта мәктәпкәчә яшьтәге балаларны әхлакый–патриотик тәрбияләүгә басым ясала, чөнки җәмгыятьтә иң зур куркыныч – шәхесне юк итү. Бүгенге көндә матди кыйммәтләр рухи байлыклардан югары куела, шуңа күрә балаларда игелек, шәфкатьлелек, юмартлык, гаделлек, гражданлык һәм патриотлык күзаллаулары камил түгел. Шуңа күрә төп чара әхлакый-патриотик тәрбия булып тора, төп формасы – яхшылыкка, кешеләргә хезмәт итү.

Проектның масштабы: озак вакытка исәпләнгән.

Максат: яшь буынны халкыбызның рухи һәм мәдәни хәзинәләре нигезендә киң карашлы патриот шәхес итеп тәрбияләү.

Бурычлар:

• Әхлакый-патриотик тәрбия буенча иң мөһим бурычларның берсе – гаилә белән тыгыз элемтәдә тору.
• Мәктәпкәчә яшьтәге балаларда патриотизм хисе һәм актив гражданлык позициясе формалаштыру буенча эшнең нәтиҗәле системасын оештыру.
• Туган як тарихы, гаилә традицияләре һәм гореф-гадәтләре белән танышу аша әхлакый-патриотик тәрбия нигезләрен үстерү.
• Балада үз гаиләсенә, йортына, балалар бакчасына, урамга, шәһәргә мәхәббәт һәм ярату хисе тәрбияләү.
• Хезмәткә хөрмәт тәрбияләү.
• Башка халыкларның традицияләренә һәм һөнәрчелегенә карата кызыксыну уяту.
• Башка халыкларга, аларның традицияләренә хөрмәт хисе булдыру.

Катнашучылар составы:

• Балалар, ата-аналар,
• тәрбиячеләр, музыка җитәкчесе.

Проектның этаплары:

• Әзерлек этабы (сентябрь – октябрь). Проектны төзү.
• Төп этап (ноябрь – март). Проектны тормышка ашыру.
• Соңгы – йомгаклау этабы (апрель – май). Проект нәтиҗәләрен анализлау.

Проект продуктлары: рәсемнәр, фотографияләр күргәзмәләре, әзер видеоматериаллар белән конкурсларда катнашу; дәресләр, бәйрәмнәр, экскурсияләр.

Төп идея – тәрбиячеләрне һәм ата-аналарны берләштерү, балаларда ата-аналар турында күзаллау, аңа туган  җире һәм кече ватаны турында аңлату.

Балалар белән эшләүдә кулланылган ысуллар:

Төп ысуллар: визуаль ысуллар; сүз ысулы; практик эш.

Ярдәмче: тикшеренү; материалны проблемалы итеп күрсәтү ысулы; карау; күзәтү; экскурсия; тәрбияче үрнәге; әңгәмә; хикәя; нәфис сүз.

Проектның юнәлешләре:

– Туган якны өйрәнү (балаларны татар мәдәниятенең тарихы, бәйрәмнәре һәм үзенчәлекләре белән таныштыру).

• Белем бирү эшчәнлеге, тематик бәйрәмнәр.
• Онлайн-экскурсияләр (музей, китапханә).
• Гореф-гадәтләр һәм йолалар.
• Сәнгатьле сөйләм (сөйләм телен өйрәнү, фольклор мирасы, туган як халкының иң яхшы әдәби әсәрләре белән танышу). Шигырьләрне экспрессив уку. Әсәрләрне сәхнәләштерү. Театр сәнгате.
• Эстетик (тәрбияләнүчеләрне музыкаль, сынлы һәм декоратив-гамәли мирасына тарту). Мастер-класслар. Дидактик уеннар. Ата-аналар белән эшләү.

Туган якны өйрәнү (балаларны татар мәдәниятенең тарихы, бәйрәмнәре һәм үзенчәлекләре белән таныштыру дәвам итә). Балалар бакчасында балаларны татар мәдәниятенә тарту әңгәмәләр, дәресләр, уен эшчәнлеге нигезендә төзелә, анда балалар халык авыз иҗаты (фольклор), уеннар, татар халкының традицияләре һәм гореф-гадәтләре белән таныша. Балаларны татар милли мәдәниятенә тарту максатыннан, без «Сабантуй», «Сөмбелә», «Каз өмәсе», «Нәүрүз», «Карга боткасы» милли бәйрәмнәрен үткәрәбез. Балалар бик теләп катнашалар, шигырьләр сөйлиләр, җырлар җырлыйлар, төрле милли уеннар уйныйлар.

• Белем бирү эшчәнлеге, тематик бәйрәмнәр.
• Онлайн-экскурсияләр (музей, китапханә).
• Гореф-гадәтләр һәм йолалар.

Үз тарихларын  һәм ата-бабаларының гореф-гадәтләрен белсен өчен, балалар белән аларны сәхнәләштерәбез.

Сәнгатьле сөйләм (сөйләм телен өйрәнү, фольклор мирасы, туган як халкының иң яхшы әдәби әсәрләре белән танышу).

• Шигырьләрне экспрессив уку барышында балалар татар шагыйрьләренең шигырьләрен өйрәнәләр һәм сөйлиләр. Татар фольклоры зур танып белү һәм тәрбия әһәмиятенә ия. Бу зур сәнгать кыйммәтен күрсәтә. Балаларны татар фольклорына тарту аларда туган якларына, үз халкына, мәдәниятенә мәхәббәт тәрбияли, югары әхлак принципларын үзләштерергә ярдәм итә. Татар фольклоры гадәттән тыш бай һәм төрле. Ул әкиятләр, шигырьләр, кечкенә жанр әсәрләре (мәкальләр, әйтемнәр, табышмаклар) белән күрсәтелә.

Әсәрләрне сәхнәләштерү барышында балалар язучылары һәм шагыйрьләренең тормышы һәм иҗаты турында сөйлибез. Татар шагыйрьләренең шигырьләрен укыйбыз, балалар аларны өйрәнәләр, аннары сөйләп күрсәтәләр. Татар халкының сөекле шагыйре Габдулла Тукай белән кызыксыну зур. Алар аны рәсеменнән таныйлар, аның тормышы турында сөйлиләр. Балалар Тукай әсәрләрен бик яраттылар. Уртак эшнең нәтиҗәсе: тәрбиячеләр, ата-аналар һәм балалар әсәрне мини-сәхнәләштерә һәм шул рәвешле элекке вакыттагы көнкүрешне, халкыбызның мәдәниятен күңелләренә сеңдерә. Театр сәнгате, әкиятләр, мөгаен, балачакның иң зур ләззәтедер. Алар балалар тарафыннан нинди зур шатлык һәм теләк белән кабул ителә. Татар әкиятләре балаларны татар халкының тарихи үткәне, көнкүреше, гореф-гадәтләре, туган якның табигате, хайваннар дөньясы, аның матурлыгы белән таныштыра. Балаларга татар шагыйрьләренең әкиятләрен укып, явызлыкны җиңүгә, күңелләрендә тынычлыкка һәм дуслыкка омтылу хисләре тәрбияләүгә игътибар итәбез. Күңел ачканда, әкият балага аның шәхесен әхлакый формалаштыру өчен кирәкле идеяләр китерә. Әкиятләрдән балалар татар халкының матур традицияләре: ата-аналарның балаларына тирән хөрмәте, өлкәннәргә карата ярдәмчеллеге, якыннарына карата кайгыртучанлык сыйфатлары турында беләләр. Театрның балаларга ошаган әкият мотивлары буенча  тамаша күрсәтә. Монда балалар һәм педагоглар рольләрне бүлешәләр, костюмнар ярдәмендә геройларга әверелә.

           Эстетик (тәрбияләнүчеләрне музыкаль, сынлы һәм декоратив-гамәли мирасына тарту).

          Мастер-класслар

Дидактик уеннар. Буш вакытта төркемдә балалар милли дидактик уеннар белән уйныйлар: «үрнәк төзегез», «элементны атагыз», «Татарстанның хайваннар дөньясы», «Татарстанның үсемлекләр дөньясы». Өстәмә рәвештә «Татар милли ашлары» дидактик уены эшләнде, анда балалар ашамлыкларның төрләрен, аларның эчтәлеген һәм әһәмиятен өйрәнәләр, һәм «Татарстанның рәсми булмаган символлары» уены эшләнде, анда балалар милләтебезгә хас символларын табып өйрәнәләр.

Ата-аналар белән эшләү. Балаларны сөйләм теленә өйрәтүдә гаилә мөһим роль уйный. Балаларның белем алуы ата-аналарның туган телгә мөнәсәбәтенә бәйле. Безнең тәрбияләнүчеләр үз гаиләләре белән татар халкының мәдәниятен өйрәнәләр, җырлыйлар һәм бииләр.

Билгеле, шушы проектның барлык юнәлешләре дә балаларны туган якның һәм үз халкының тарихына тарта, туган илгә мәхәббәт тәрбияли.