№ 205

Миләүшә ГЫЙЛЬМЕТДИНОВА,

Казандагы 130 нчы балалар бакчасының  I квалификация категорияле укытучы-логопеды

Укытучы-логопедның ата-аналар белән эшләве тайпылышлары булган балалар белән коррекция-тәрбия эшенең берюнәлеше булып тора. Логопедның гаилә белән хезмәттәшлеге – баланың уңышлы йогынтысы өчен кирәкле шарт ул.

А.С.Макаренко фикеренчә, «Гаиләләр яхшы һәм начар була. Гаилә тәрбияләгән өчен безгә борчылырга кирәкми, гаилә ничек тели шулай, без булдыра алмыйбыз, дип әйтелсә генә, шунда гына гаилә тәрбиясе оештырырга тиешбез«.

Логопедның сөйләме бозылган бала тәрбияләүче гаилә белән эшләү максаты түбәндәгедән гыйбарәт:

– бала сөйләменең җитешсезлеген җиңеп чыгуда ата-аналарга квалификацияле ярдәм күрсәтү;

– өлкәннәргә бала үсеше өчен уңайлы гаилә мохите булдырырга ярдәм итү;

– ата-аналарның бала тәрбияләүдә һәм укытуда актив катнашуы өчен шартлар тудыру;

– өлкәннәр һәм балалар арасында адекват мөнәсәбәтләр формалаштыру.

Бу очракта сөйләмендә кимчелеге булган бала гаиләсе белән аралашканда укытучы-логопедның төп бурычы сөйләмен төзәтү һәм бала тәрбияләү буенча рекомендацияләр бирү генә түгел, ә гаилә әгъзаларына килеп туган проблемаларны актив хәл итү өчен мөмкин булган шартлар тудыру. Мондый очракларда укытучы-логопед белән хезмәттәшлек итү процессында эшләнгән ата-аналар аларны баланы тәрбияләү һәм укыту буенча үз практикасына бик теләп кертәләр. Сөйләм дефектын максималь нәтиҗәле коррекцияләү бары тик аны җиңүгә комплекслы якын килү шартларында гына мөмкин.

Балалары булган ата-аналарның күбесе, кагыйдә буларак, кайбер аваз әйтелешендәге җитешсезлекне генә билгеләп үтеп, бу эшнең авырлыгын аңламый.

Кызганычка, алар баланы тәрбияләүне дәвам иттерү, өйдә дә белем алу белән шөгыльләнергә кирәк, дип уйламый. Укытучы-логопед ата-аналар арасында киң таралган иллюстрацияне, балаларны үстерү һәм тәрбияләүнең барлык проблемаларын магик, «тылсымлы» хәл итү мөмкинлеге турында бары тик коррекция дәресләрендә булу нәтиҗәсендә генә җимерергә тырышырга тиеш.

Медик-педагогик комиссия бәяләмәсе буенча һәм баланың сөйләмен тикшерү нәтиҗәләре буенча, ата-аналарга логопед бәяләмәсенең асылы һәм бала белән эшләүнең төп юнәлешләре аңлатыла. Һәр ата-ананы бала белән системалы, озак эш алып барырга кирәк. Шуны да искәртергә кирәк, төгәл һәм дөрес сүз балага гомер буе кирәк булачак.

Беренче ата-аналар җыелышында укытучы-логопед ата-аналарны логопед эшенең төп максатлары һәм бурычлары белән таныштыра, логопед дәресләре системасы турында сөйли. Ата-аналар белән агарту эшләре алып барырга кирәк. Ул төрле формаларда үткәрелә ала: ата-аналар җыелышларында чыгышлар, шәхси консультацияләр, семинарлар, дәресләр-практикумнар, ачык дәресләр, бәйрәмнәр, конкурслар һәм проектлар, өлкәннәр һәм балаларның өйдәге логопед биремнәрен үтәү буенча уртак эшен оештыру, анкеталаштыру, мәгълүмати ярдәм.

Нәтиҗәле эшләү өчен ата-аналарга мәгълүмати ярдәм кирәк. Бу махсус «логопед почмаклары», мәгълүмати стендлар, тематик китап күргәзмәләре ярдәмендә тормышка ашырыла. Анда белешмә материал, төрле журналлардан, китаплардан һәм газеталардан белгечләр мәкаләләре, сөйләмне үстерү буенча киңәшләр, артикуляция һәм вак моториканы үстерү буенча киңәшләр тәкъдим ителә. Ата-аналарга балалар белән ничек дөрес шөгыльләнү турында хәбәр итү бик мөһим. Бу максат белән без ата-аналарны дәресләр үткәрү кагыйдәләре белән таныштырабыз.

Баланың шөгыльләнергә теләмәвенә этәрмәсен өчен барлык дәресләр дә уен кагыйдәләре буенча төзелә, Дәресләр озынлыгы 15 – 20 минуттан артмаска тиеш. 3 – 5 минуттан башларга кирәк. Дәресләр көнгә 2 – 3 тапкыр үткәрелсен. Дәресләр өчен иң яхшы вакыт – иртәнге аштан соң һәм көндезге йокыдан соң. Бала үзен начар хис итсә, көчләп шөгыльләнергә ярамый. Дәресләрне үткәрү өчен махсус урынны билгеләгез, анда бернәрсә дә комачауларга тиеш түгел. Дәресләрдә күрсәтмә материалны актив кулланыгыз. «Дөрес түгел» сүзен кулланмагыз, сабыйның барлык башлангычларын хуплагыз, кечкенә генә уңышлары өчен дә мактагыз.

Иң нәтиҗәле формалары:

– ата-аналар белән уртак фикер алышу һәм коррекцион эш нәтиҗәләре;

– баланың сөйләм үсешендә аз гына алга китеш сәбәпләрен анализлау;

– сөйләмнең гомуми үсешен коррекцияләү буенча уртак тәкъдимнәр эшләү;

– ата-аналарны балалар белән уртак эшчәнлек рәвешләренә өйрәтү буенча индивидуаль практикумнар (артикуляция гимнастикасы, сулыш гимнастикасы, психогимнастика, логомассаж һәм самомассаж элементларына өйрәтү, куелган тавышларны автоматлаштыру һәм куелган тавышларны тикшерү режимы үтәлеше, уеннар һәм күнегүләр белән танышу, лексик-грамматик стройны камилләштерү һәм үстерү һәм аралашу һ. б.)

Югарыда әйтелгәннәрне гомумиләштереп, нәтиҗә ясарга була: бала сөйләм телен уңышлы үзләштерә, аның белән белем бирү учреждениеләрендә генә түгел, гаиләдә дә шөгыльләнәләр. Чөнки баланың сөйләме өлкәннәр йогынтысында үсә һәм шактый дәрәҗәдә аның үз сөйләм практикасы белән билгеләнә, бу, үз чиратында, баланың беренче көннәреннән үк нормаль социаль әйләнешенә бәйле.