№48

(Рус төркемендә татар теле дәресе. VI сыйныф)

Гөлнара АСЫЛГӘРӘЕВА,  

Бөгелмәдәге  3 нче урта    мәктәпнең  I квалификация категорияле  татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Максат. Алмашлыкларны сөйләмдә дөрес кулланырга  өйрәтү  һәм аларның җөмләдәге ролен ачыклау.

Бурычлар:

белем бирү бурычы: алмашлыклар турындагы белемнәрне һәм аларның төркемчәләрен дөрес билгеләү күнекмәләрен ныгыту; мөстәкыйль сүз төркемнәре буларак алмашлыкны җөмләдә дөрес билгели алуларына ирешү;

фикер үстерү бурычы: чагыштыра белү, үз мөнәсәбәтеңне  әйтә һәм дәлилли белү күнекмәләрен үстерү.

тәрбияви  бурыч: төркемнәрдә эшли белү күнекмәсен үстерү; аралашу һәм коллективта хезмәттәшлек итү күнекмәләрен формалаштыру; туган телебезгә булган мәхәббәтебезне мәкаль  һәм әйтемнәр аша белдерү.

Дәрес тибы: дәрес-практикум, эссе язарга әзерләнү элементлары белән төзелгән дәрес.

Метод: өлешчә эзләнү.

Эш төрләре: сорау-җавап, уен, карточкалар белән эш, проблемалы сорау, ребус чишү, төркемнәрдә эшләү, күнегүләр башкару һ.б.

Материаллар һәм җиһазлау: карточкалар, индивидуаль карточкалар, тема буенча мультимедиа презентация; компьютер, проектор, экран.

Дәрес планы

I. Оештыру өлеше

          Уңай халәт тудыру.ТАЙМД-ПЭА-ШЭА.   Дежур укучы белән әңгәмә.

II. Белемнәрне актуальләштерү

          Уку мәсьәләсен кую. ТОКИН МЭТ (өй эшләрен кабатлау).

III. Яңа дәрес материалын үзләштерү

          Дәреснең темасын һәм максатын әйтү. ФИНК-РАЙТ-РАУНД РОБИН

IV. Белем һәм күнекмәләрне ныгыту

         ТАЙМД РАУНД РОБИН. Ял итү минуты. МИКС ПЭА ШЭА. «Яшь корректор» уены.  РАУНД ТЭЙБЛ.

V. Дәрескә йомгак ясау. Рефлексия

VI. Өйгә эш бирү

ТИМ-ЧИР.

I. Оештыру. Исәнләшү. Уңай халәт тудыру.

Укытучы. Исәнмесез, укучылар!

Укучылар. Исәнмесез. Хәерле көн!

Укытучы. Кәефләрегез ничек?

Укучылар.

 Кояшлы иртә кебек,

 Татар телен, Тукай телен

 Өйрәнергә дип  килдек.

Укытучы. Ярый, бик зур рәхмәт, утырыгыз.

(Дежур укучы белән әңгәмә.)

Укытучы. Бүген дәрестә кем дежур?

Укучы. Бүген дәрестә мин дежур.

Укытучы. Бүген дәрестә кемнәр юк?

Укучы. Дәрестә барысы да бар.

Укытучы. Урамда һава торышы нинди?

Укучы. Урамда көн бик матур, аяз.

Укытучы. Бик яхшы.

II.Белемнәрне актуальләштерү  

Укытучы. Тактага карагыз, бүгенге дәресебезнең девизы:

«Белем – бәхет ачкычы, дәрәҗәнең баскычы».

Сез бу мәкальне ничек аңлыйсыз? ТАЙМД-ПЭА-ШЭА. (Укучылар бер-берсенең ни өчен мондый сайлап алынуы турынлагы соравына җавап бирә, иптәшләренең җавапларын кабатлый.)

Укучы. Кеше күбрәк белгән саен югарырак күтәрелә, һәм аның белем дәрәҗәсе яхшырак була.

Укытучы. Ә яхшы белем алыр өчен дәрестә нишләргә кирәк?

Дәрес кагыйдәләре. Игътибарлы булу; укытучыны тыңлый һәм иптәшләреңне ишетә белү; сөйләүчене бүлмәскә, әгәр җавап бирәсең килсә, кулыңны күтәр; бер-береңә ярдәм итеп эшләргә өйрән.

Укытучы. Димәк, бу кагыйдәләрне истә тотып, без, һичшиксез, бер баскычка югарырак күтәрелербез. Итак, соблюдая все эти правила, мы обязательно поднимемся на ступеньку выше. Ә хәзер тактадагы ребусны чишик әле. (Ребус чишәләр.) Нинди сүз килеп чыкты?

Укучылар. Алмашлык.

Укытучы. Афәрин! Сез ребусны дөрес чиштегез. Ә хәзер ТОКИН МЭТ кулланып, әйдәгез, бу сүз төркеме турындагы белемнәребезне тикшерик. Вы правильно решили ребус. Теперь используя структуру ТОКИН МЭТ, давайте повторим все, что мы с вами знаем о этой части речи.

(Укучылар үз җавапларын дәлиллиләр.)

III. Яңа дәрес материалын үзләштерү

1. Дәреснең темасын һәм максатын әйтү.

Укытучы. Әйе, алмашлыклар турында сез барысын да беләсез, ләкин дәреснең темасы башкачарак.

ӘАЛҺМЛАШҢЛЫКҖЛАРӘДӘНЫҢКУЛҺЛАНҢЫМЛЫӨШЫ

Тактага карап, аны ачыкларбыз.

Кемнең җавабы әзер?

Укучылар. Алмашлыкларның җөмләдә кулланылышы.

2. Генератив сорау. Генеративный вопрос.

Укытучы. Бүгенге   дәресебездә мин сезгә бер гипотеза турында уйланырга тәкъдим итәм, ягъни сез моның белән килешү-килешмәвегезне әйтергә тиеш буласыз.

Сегодняшний урок – урок-рассуждение и я предлагаю вам выдвинуть гипотезу, т.е. предположение по теме урока, которое  потом вам предстоит подтвердить или опровергнуть.

Димәк, дәресебезнең соравы: «Безнең сөйләмебездә алмашлыклар югалса, нәрсә булыр иде?»

Хәзер сез ФИНК-РАЙТ-РАУНД РОБИН (подумай-запиши-обсуди в команде) структурасы ярдәмендә  бу сорауга җавап табарга әзерләнерсез.

Беренче булып дүртенче номерлы партнер үзенең фикерен укый һәм шулай чылбыр буенча эшне дәвам итәбез.  Моның өчен һәр укучыга 30 секунд  вакыт бирелә. Вакыт китте. (Таймер куела.)

Афәрин, минем … өстәлдәге … номерлы укучының фикерен ишетәсем килә.

Укучы. Если бы из нашей речи исчезли местоимения, то в ней было бы много повторов, она стала бы менее грамотной, благозвучной и понятой. Әгәр дә сөйләмебездә алмашлыклар югалса, анда кабатлаулар күп булыр иде. Сөйләмебез  яңгырашсыз һәм аңлаешсыз булыр иде.

Следовательно, мы выдвигаем следующую гипотезу: «Местоимения в нашей речи играют большую роль, они помогают избежать неоправданных повторов и делают нашу речь более точной и правильной.

Укытучы. Димәк, безнең гипотеза: алмашлыклар сөйләмне җыйнак һәм матур яңгырашлы итәләр.

IV. Белем-күнекмәләрне ныгыту

Укытучы. Дәресебез этабынын девизы: «Йөзәргә өйрәнү өчен, суга керергә кирәк».

Сез моны ничек аңлыйсыз?

Укучы. Нәрсәгә дә булса өйрәнер өчен, кыенлыклардан курыкмаска кирәк.

Укытучы. Теперь для проверки правильности выдвинутой гипотезы предлагаю провести лингвистический эксперимент в группах. Для этого посмотрите на карточку – информатор.

Укытучы. Татар халкының бөек шагыйре турындагы текстны кулланып, сезгә тәмамланмаган фраза методикасы буенча эшегезнең нәтиҗәсен  шушы карточкаларга язарга кирәк булачак..

Используя текст о великом татарском поэте Г.Тукае,  результаты своей работы вам нужно вписать в эти карточки по методике «Незаконченная фраза».

Башта, әйдәгез,  текстны укыйбыз һәм тәрҗемә итәбез.

Укытучы. Текстка карата үз фикерегезне әйтегез.

Укучы. Гел бер сүз – Г.Тукай сүзе кулланылган.

Укытучы. Гел бер сүзне кабатламас өчен нишләргә кирәк?

Укучы.  Г.Тукай исемен зат алмашлыгы белән алмаштырырга кирәк.          

Укытучы. Кайсыгыз текстны дөресләп укып бирер? Эту работу проделываем по структуре ТАЙМД РАУНД РОБИН.

Әйдәгез, тикшерәбез, сезнең нәрсә килеп чыкты?

Итак, ребята, сегодня мы с вами использовали один из методов исследования, необходимый для написания эссе. Теперь вы дома,  используя материалы карточки-информатора, с которой вы работали в группах, постарайтесь оформить индивидуально результаты эксперимента.

ТИМ-ЧИР

Конструктив һәм фасилитирлаштыручы сорау. Конструктивный и фасилитирующий вопрос.

Әйе, алмашлыклар безнең сөйләмебез өчен бик мөһим, алар мәгълүматны төгәл җиткерергә ярдәм итә, ләкин алар аралашканда кыенлыклар тудырырга мөмкин.

Да, местоимения важны для речи, они помогают точно передать информацию, но они могут стать и помехой в общении.

Хәзер, әйтегез әле, ни өчен алмашлыклар нинди дә булса мәгълүматны җиткергәндә кыенлык тудырырга мөмкин?

Теперь скажите, пожалуйста, при каких условиях местоимение может стать помехой в передаче информации и почему?

МИКС ПЭА ШЭА (MixPairShare) – обучающая структура, в которой участники смешиваются под музыку, образовывают пару, когда музыка прекращается, и обсуждают предложенную тему, используя РЕЛЛИ РОБИН (для коротких ответов).

«Яшь корректор» уены.

Укытучы. Ә хәзер мин сезгә корректор ролендә булып карарга тәкъдим итәм. Ләкин башта әйтегез әле, кем ул – корректор?

Укучылар. Бу – грамматик хаталарны төзәтүче кеше.

Укытучы. А сейчас предлагаю вам побывать в роли корректора. Но для начала скажите, что это за профессия.

Шулай итеп, сезнең алдыгызда икенче номерлы карточка. РАУНД ТЭЙБЛ структурасы ярдәмендәэшлибез.

Әйдәгез, тикшерәбез.

Давайте, подвидем итог рассуждений по теме урока  с помощь фразы «Раньше я думал …, теперь я думаю…».  «Элек мин … уйлый идем, хәзер … уйлыйм. (Элек мин алмашлыклар бер үк сүзләрне кабатламаска, текстта җөмләләрне дөрес бәйләргә ярдәм итә дип уйлый идем, хәзер мин алмашлыкларны дөрес кулланмау төрле көлкеле хәлләргә калдырырга мөмкин дип уйлыйм.Чөнки аларны сөйләмдә тиешле грамматик нормаларга туры китереп кенә куллансаң, сөйләмебез матур, аңлаешлы була.)

V. Дәрескә йомгак. Рефлексия

Укытучы. Хәзер, әйдәгез, дәреснең башын искә төшерик. Ну, а теперь давайте вернёмся к самому началу урока.

Без нинди гипотеза чыгардык? Какую гипотезу мы выдвинули?

Нәрсә кабатладык? Что повторили?

Нәрсә белдек? Что узнали?

Яңа белемнәрне кайда куллана алабыз? Где сможем применить полученные знания?

Алар безгә ни өчен кирәк? Для чего они нам нужны?

Кайсы урыны кызыклырак килеп чыкты? Что показалось самым интересным?

Ә нинди кыенлыклар булды? А что было сложным? (Карта-информатор белән эшләгәндә уйларга кыен иде.)

Без дәрестә ничек эшләдек? Как мы работали на уроке? ТИМ ЧИР (Шәп.)

Молодцы! Дәрес өчен рәхмәт!

VI. Өй эше

Өй эшен язабыз.

Записываем домашнее задание: оформить результаты эксперимента, дома по аналогии провести ещё один эксперимент самостоятельно, оформив его результаты.